کد مطلب:224609 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:230
خدمات علمی و دینی آن حضرت
در مركز خلافت اسلامی بارها وسیله ی بحث و گفتگو میان آن حضرت و دانشمندان برجسته ی تمام ادیان و مذاهب كه از گوشه و كنار و مراكز علمی معروف جهان آن روز می آمدند فراهم می شد.
طی آن جلسات، امام رضا با دانشمندان مختلف روی زمین و بزرگان اهل نظر كه از ملیت های مختلف بودند و یا به سبب داشتن عقاید و آراء خاصب مورد توجه قرار گرفته بودند، درباره ی مطالب گوناگون علمی و دینی گفتگوهای جالبی داشته اند.
آن حضرت در ضمن آن گفتگوها حقایق دین اسلام را نیز برای علمای مذاهب مختلف و صاحب نظران، روشن می كردند و این گفتگوها اثرات عمیقی در تبلیغ و نشر علوم و معارف اسلامی داشته است.
همه ی علمای مذاهب و صاحبان افكار و آراء مختلف، به بزرگواری و احاطه ی علمی آن حضرت - كه در مواقع لزوم هم با همان زبان و اصطلاحات خاص و حتی از منابع دین خود آنان صحبت می كرد - اقرار و اعتراف كرده اند.
كتابهایی در زمینه ی احتجاجات آن حضرت جمع آوری شده كه مبین این واقعیت است.
[ صفحه 55]
قسمتی از این مباحث كه غالبا به درخواست مأمون ترتیب می یافت عبارت بود از:
- احتجاج و گفتگوی آن حضرت با «ثنویه» یعنی دانشمندانی از ایران كه مطالبی از عقاید زردشتیان را مطرح می كردند.
- احتجاج با دانشمندان مشئهوری از «دهریین و مادیین» كه اظهار می داشتند «آفرینش مبدأ و معادی ندارد.»
در این زمینه مطالبی بسیار زنده و مؤثر درباره ی «توحید» از طرف امام علیه السلام به جامعه ی بشریت عرضه شده است.
- بیاناتی كه آن حضرت در زمینه ی توحید اسلامی و نبوت و انبیاء و رسالت پیامبر اسلام، با رهبران مسیحیان آن روز داشته اند كه به لقب «جاثلیق» (كاتولیك) از آنان نام برده می شد.
- همچنین احتجاجاتی كه با دانشمندان و بزرگان ملت یهود كه لقب «رأس الجالوت» داشتند و مأمون از آنان برای طرح مطالب خود در محضر امام دعوت می كرد.
- مباحثاتی كه با «زنادقه» صورت می گرفت كه با اشاعه ی اشكالات و ایراداتی، اذهان مردم را نسبت به حقایق اسلامی مشوب می ساختند و كسی نبود كه بتواند با منطق خودشان آنان را قانع و مجاب سازد.
هر یك از اینها در جای خود، شایان بررسی مستقل و توجه است.
اما آن چه در همه ی این موارد چشمگیر بود این بود
[ صفحه 56]
كه تمام كسانی كه با آن حضرت روبرو می شدند و مباحثاتی انجام می دادند در برابر كمالات معنوی امام تسلیم می شدند و جز قبول حق و اقرار و اعتراف به مقام شامخ علمی امام و صحت مطالبی كه می فرمود، چاره ای نداشتند.
و این مسأله خود موجب شهرت فوق العاده ی آن حضرت در زمینه ی احاطه ی كامل علمی و شایستگی همه جانب از نظر رهبری می شد.
این گونه بحثهای اعتقادی و فكری در این شرایط اجتماعی، بسیار حساس و ارزنده بود، چه در جامعه ی اسلامی آن روز تلاش فراوان علمی به چشم می خورد و دوران ترجمه و تألیف و برخورد آراء و مكاتب گوناگون رسیده بود، و شور و شوق علمی ایجاب می كرد كه به دانشمندان مختلف، آزادی ابراز عقیده و نشر آراء و افكار داده شود، و درست در همین لحظات حساس لازم بود كه اندیشمندان پاك و آگاه به پا خیزند و حقایق را آن طور كه هست عرضه كنند تا در غوغای برخورد افكار، راه حق، گم نشود، گمراهیها و تیرگیها غلبه ننماید.
امام وظیفه ی خود را - درست در اوج این تلاشها، آن هم در مركز تجمع دانشمندان - به خوبی انجام داد.
[ صفحه 57]
طی آن جلسات، امام رضا با دانشمندان مختلف روی زمین و بزرگان اهل نظر كه از ملیت های مختلف بودند و یا به سبب داشتن عقاید و آراء خاصب مورد توجه قرار گرفته بودند، درباره ی مطالب گوناگون علمی و دینی گفتگوهای جالبی داشته اند.
آن حضرت در ضمن آن گفتگوها حقایق دین اسلام را نیز برای علمای مذاهب مختلف و صاحب نظران، روشن می كردند و این گفتگوها اثرات عمیقی در تبلیغ و نشر علوم و معارف اسلامی داشته است.
همه ی علمای مذاهب و صاحبان افكار و آراء مختلف، به بزرگواری و احاطه ی علمی آن حضرت - كه در مواقع لزوم هم با همان زبان و اصطلاحات خاص و حتی از منابع دین خود آنان صحبت می كرد - اقرار و اعتراف كرده اند.
كتابهایی در زمینه ی احتجاجات آن حضرت جمع آوری شده كه مبین این واقعیت است.
[ صفحه 55]
قسمتی از این مباحث كه غالبا به درخواست مأمون ترتیب می یافت عبارت بود از:
- احتجاج و گفتگوی آن حضرت با «ثنویه» یعنی دانشمندانی از ایران كه مطالبی از عقاید زردشتیان را مطرح می كردند.
- احتجاج با دانشمندان مشئهوری از «دهریین و مادیین» كه اظهار می داشتند «آفرینش مبدأ و معادی ندارد.»
در این زمینه مطالبی بسیار زنده و مؤثر درباره ی «توحید» از طرف امام علیه السلام به جامعه ی بشریت عرضه شده است.
- بیاناتی كه آن حضرت در زمینه ی توحید اسلامی و نبوت و انبیاء و رسالت پیامبر اسلام، با رهبران مسیحیان آن روز داشته اند كه به لقب «جاثلیق» (كاتولیك) از آنان نام برده می شد.
- همچنین احتجاجاتی كه با دانشمندان و بزرگان ملت یهود كه لقب «رأس الجالوت» داشتند و مأمون از آنان برای طرح مطالب خود در محضر امام دعوت می كرد.
- مباحثاتی كه با «زنادقه» صورت می گرفت كه با اشاعه ی اشكالات و ایراداتی، اذهان مردم را نسبت به حقایق اسلامی مشوب می ساختند و كسی نبود كه بتواند با منطق خودشان آنان را قانع و مجاب سازد.
هر یك از اینها در جای خود، شایان بررسی مستقل و توجه است.
اما آن چه در همه ی این موارد چشمگیر بود این بود
[ صفحه 56]
كه تمام كسانی كه با آن حضرت روبرو می شدند و مباحثاتی انجام می دادند در برابر كمالات معنوی امام تسلیم می شدند و جز قبول حق و اقرار و اعتراف به مقام شامخ علمی امام و صحت مطالبی كه می فرمود، چاره ای نداشتند.
و این مسأله خود موجب شهرت فوق العاده ی آن حضرت در زمینه ی احاطه ی كامل علمی و شایستگی همه جانب از نظر رهبری می شد.
این گونه بحثهای اعتقادی و فكری در این شرایط اجتماعی، بسیار حساس و ارزنده بود، چه در جامعه ی اسلامی آن روز تلاش فراوان علمی به چشم می خورد و دوران ترجمه و تألیف و برخورد آراء و مكاتب گوناگون رسیده بود، و شور و شوق علمی ایجاب می كرد كه به دانشمندان مختلف، آزادی ابراز عقیده و نشر آراء و افكار داده شود، و درست در همین لحظات حساس لازم بود كه اندیشمندان پاك و آگاه به پا خیزند و حقایق را آن طور كه هست عرضه كنند تا در غوغای برخورد افكار، راه حق، گم نشود، گمراهیها و تیرگیها غلبه ننماید.
امام وظیفه ی خود را - درست در اوج این تلاشها، آن هم در مركز تجمع دانشمندان - به خوبی انجام داد.
[ صفحه 57]